fjrigjwwe9r2Admin_Pages:text

 

این که نیازمند چه نوع دانشی هستیم؟ آن را به چه منظور و هدفی می خواهیم و چگونه باید آن را بکار ببریم؟ از پرسش های اساسی است که پاسخ به آن از اهداف اصلی آموزش و پرورش می باشد. به همین دلیل جا دارد که روش های آموزش و یادگیری و درونی کردن دانش های آموخته شده به شکل یک مهارت و عادت رفتاری مورد بررسی آموزگاران و مدیران و برنامه ریزان قرار گیرد.

یکی از روان شناسان تربیتی می گوید: «تدریس سودبخش و مؤثر به شناخت معلم درباره نکات زیر ارتباط دارد:
۱) مردم چه چیز را دوست می دارند و به آموختن چه مطالبی نیازمندند؟
۲) هدف های آموزش و پرورش در محیطی که معلم در آن قرار گرفته است چیستند که وی باید برای رسیدن به آنها دخالت کند؟
۳) روش های مؤثر برای برانگیختن یادگیری دانش آموزان چیست؟
۴) شایستگی و کفایت شخصیت معلم.

هدایت دانش آموزان به سوی یادگیری امری است قانونمند که خارج از چارچوب قوانین یادگیری روان شناسی فرد هرگز اتفاق نخواهد افتاد، بنابراین اگر بخواهیم یادگیری در دانش آموزان اتفاق بیفتد باید خود را به اصول آن مجهز نمائیم. مطالعات و مشاهدات نشان داده است که استفاده از سلیقه ها و تجربیات فردی بدون شناخت اصول یادگیری نه تنها در عمل موفق نبوده اند، بلکه در بسیاری از مواقع تحت عنوان روش های سنتی موجب بی رغبتی، ترس و فرار دانش آموزان از محیط آموزشی کلاس و مدرسه شده است که مسئولیت این نوع اتفاق ها مستقیماً به عهده معلمی است که در راستای ماهیت پویایی تعلیم و تربیت حاضرنیست به مهارت ها و دانش خود در زمینه تدریس آموزش و یادگیری بیفزاید. «روشهای سنتی تدریس و آموزش اساساً تدریس را عمل «بیان» و عرضه واقعیت ها و اطلاعات به دانش آموزان قلمداد می کنند. درست مثل پرکردن یک لیوان خالی. این روش ها در ایجاد مهارت های سطح پایین موفق بوده اند، اما عموماً در پرورش دانش و توانایی هایی که دانش آموزان برای زندگی روزانه خود نیاز دارند، ناموفق بوده است.

معلم باید همواره جوی حمایتی و تشویق کننده ایجاد کند تا دانش آموزان فعالانه درفرآیند یاددهی- یادگیری شرکت کنند. علاوه بر این معلم باید انتظارات خود را از دانش آموز به روشنی به وی منتقل کند. در چندین تحقیق مشخص شده است که انتظارات معلم و توانایی انتقال مؤثر این انتظارات به دانش آموزان با پیشرفت تحصیلی آنان ارتباط دارد، معلمان مسئولیت پذیر پاسخ گویی شخص دانش آموزان را برای تلاش در نایل شدن به آن انتظارات، مورد تأکید قرار می دهند. بهترین روش برای فعال کردن دانش آموزان این است که در اجرای فعالیت ها برای آنان حق انتخاب و ابراز عقیده قایل شویم. به آنها فرصت دهیم تا ایده های خود را بیان کنند و درباره فعالیت هایی که می خواهیم انجام دهیم جویای نظرشان شویم.

با توجه به اهمیت قانونمندی یادگیری و ارتباط آن با نیازهای انسانی در زندگی اجتماعی لازم است نگاهی هر چند اجمالی به نظریات یادگیری در علم روان شناسی بیاندازیم. روان شناسان دریافته اند که: تفاوت رفتارها یا فعالیتهای مردم را می توان در اختلاف دو عامل زیر دانست:
۱) توانایی ability
۲) انگیزش movtivation
در بحث از یادگیری نیز که از رفتارهای اساسی انسان می باشد، همواره سه اصل وجود دارد:
۱) اصل انگیزش یا برانگیختگی
۲) اصل فعالیت
۳) اصل پاسخ

اصل انگیزش یعنی وقتی که موجود زنده می خواهد به هدف خاصی برسد، زمانی است که برانگیخته می شود. اصل فعالیت، یعنی هدف، موجود زنده را برمی انگیزد و برانگیختگی موجب فعالیت در موجود زنده می شود. اصل پاسخ، یعنی وقتی موجود زنده فعالیت می کند به هدف یا پاسخ اصلی فعالیت خود می رسد که نوعی پاداش یا تقویت برایش محسوب می شود و مجددا میل به فعالیت پیدا می کند.

موفقیت هر معلم به میزان شناخت و رعایت این اصول بستگی دارد، زیرا همه هنر و مهارت یک معلم در این است که چگونه دانش آموز را برانگیزد که میل به یادگیری پیدا کند و بتواند در زندگی فردی و اجتماعی خود هدف گذاری کند و برای رسیدن به هدف از همه ابزارهای پیرامون خود از جمله کتاب، مدرسه و معلم استفاده نماید و به واسطه فعالیت هدف دار هر دوره از آموزش و تحصیلات خود بتواند به پاسخ اصلی که رسیدن به هدف است دست بیابد و بدین واسطه شوق زندگی کردن و موثر بودن و همکاری اجتماعی در خود را بالا ببرد.

شکل گیری روحیه همکاری اساسی ترین بخش یادگیری در محیط مدرسه است. تحقیقات نشان داده است همکاری سبب رشد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و ارتقاء سطح یادگیری از طریق تعامل می گردد. بنابراین فعالیت های اجتماعی واجد اهمیت اند و سبب توجه بیشتر دانش آموزان به تکالیفشان می گردد. وقتی دانش آموزان بدانند در کنار سایر دانش آموزان به فعالیت می پردازند، جدی تر کار می کنند تا کیفیت کارشان (مقاله، پروژه، اثر هنری) را بهبود بخشند. برای تحقق این هدف معلم می تواند دانش آموزان را به فعالیت های گروهی وادار نماید و امکانات لازم را برای آنها فراهم کند. و از طریق الگوسازی شیوه همکاری با یکدیگر را به آنها آموزش دهد و به امر گفت وگو و تبادل نظر در کلاس اهمیت بدهد. پیوند مدرسه و اجتماع را تقویت نماید که مهمترین جنبه یادگیری اجتماعی است و فرصت هایی برای مشارکت اجتماعی را برای دانش آموزان فراهم نماید.

محققان با تحقیق درباره تدریس موثر و پیچیدگی شناختی فعالیت های کلاس به نتایج زیر دست یافته اند:
۱) برای معلمان موثر مهم است که دانش آموزان یاد بگیرند و به جای این که فقط وقایع یا رویدادها را حفظ کنند، فهم خود از معانی را نشان دهند.

۲) برای مدارس و معلمان موثر آموزش خواندن در اولویت قرار دارد، چون به طور کلی تسلط در خواندن برای موفقیت در دیگر حوزه های درس و پیشرفت تحصیلی بسیار ضروری است.

۳) هنگامی که تمرکز آموزش بر مفهوم سازی براساس درک کلی دانش آموزان است، میزان پیشرفت تحصیلی آن ها بیشتر می شود.

وظیفه عمده معلم است که فایده عملی آن چه را که می خواهد دانش آموزانش یاد بگیرند، برایشان معلوم و روشن کند و یادگیری زمانی سودمند خواهد بود که با کوشش مداوم برای رسیدن به یک هدف معین و روشن همراه باشد. موضوع های یادگیری باید به احتیاجات زندگی و رغبت های یادگیرنده مربوط باشند و نه تنها هدف های فعلی و آنی را تحقق ببخشند، بلکه باید کمک کنند تا دانش آموز یادگیرنده مربوط باشند و نه تنها هدف های فعلی و آنی را تحقق ببخشند، بلکه باید کمک کنند تا دانش آموزان سازگاری های گوناگون در آینده را بیاموزد. آموزش و تدریس باید با استفاده از انگیزه های موجود دانش آموزان انجام گیرد، یعنی به سن و جنس و محیط آنها بستگی دارد که معلم با یک شناخت نسبی از وضعیت دانش آموز به دست می آورد.

اگر بخواهیم زمینه مناسب برای یادگیری را با ایجاد انگیزه در دانش آموزان به وجود آوریم لازم است به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه شود. تفاوت در هدف های آنها، توانمندی ها و روش هایی که برای یاد گرفتن به کار می برند و هرگز نمی توان یک انگیزه، روش و هدف را برای همه دانش آموزان به طور یکسان اجرا کرد. هر دانش آموز به شیوه خاصی برانگیخته می شود و هدف خاصی برایش جالب و قابل دست یافتن می باشد. پی بردن به تفاوت ها از دقت و ظرافت هایی است که معلم باید در رابطه با شناخت دانش آموزانش به کار گیرد. زمانی که تعداد دانش آموزان کم و ساعت های ملاقات معلم و شاگرد زیاد باشد، امکان تحقق هدف مذکور بیشتر خواهد بود که در مدارس غیرانتفاعی کنونی قابلیت اجرای بیشتری دارد.
اگر معلم بتواند برنامه درسی خود را براساس احتیاجات فردی و اجتماعی دانش آموزانش تهیه و تنظیم کند در ایجاد رغبت و انگیزه در دانش آموزان موفق تر خواهد بود. چنان چه برای اطمینان در تعیین رضایت خاطر و خشنودی دانش آموزان در یادگیری وجود شرایط زیر را ضروری دانسته اند:
۱) معلم از کار خود لذت ببرد و دانش آموزان در کلاس و در کنار معلم خویش از بهداشت و سلامت روان و احساس امنیت و آرامش برخوردار باشند. به عبارت دیگر هیچ نوع ترس و نگرانی از رفتار و قضاوت و ارزشیابی معلم به دانش آموز منتقل نگردد.
۲) فعالیت های کلاس و مدرسه برحسب زندگی شخصی فرد فرد دانش آموزان دارای معنا و مفهوم باشد، زیرا انسان از فعالیت هایی که نفهمیده انجام دهد، احساس لذت نمی کند.

۳) فعالیت های کلاس و مدرسه با سطح استعداد و توانایی دانش آموزان سازگار باشند تا ایشان در آنها احساس موفقیت کنند. موفقیت در حل مشکل یا مسئله احتمال تکرار فعالیت و تلاش برای حل مسئله های بعدی را افزایش می دهد.

بنابراین طرح مسئله هایی که ناتوانایی های دانش آموز را افزایش می دهد، موجب احساس درماندگی در او می شود که این وضعیت نه تنها نشان دهنده تبحر و تسلط معلم بر درس خود نیست، بلکه نشان دهنده نیاز معلم به زورآزمایی در مقابل دانش آموز است که از روش های سنتی آموزشی است که هدف آن به دام انداختن دانش آموز می باشد. در صورتی که در ابتدای بحث با استفاده از منابع و تحقیقات مختلف دانستیم که هدف تعلیم و تربیت، قوانین یادگیری و تلاش معلم بر این است که دانش آموز شکوفا شود که بتواند راه های حل مشکلات زندگی خود و جامعه اش را بیابد. چنان چه کرانباخ نیز گفته است: «شخص تربیت یافته کسی نیست که فقط می داند، بلکه کسی است که از دانش خود نیروی عمل کردن کسب کند.»